شهادت دو شیعه در کنار بقیع و حرم نبوی توسط وهابیون
مقدمه:
وقایع سیاسی و اجتماعی در عربستان سعودی سرعت خاصی یافته است.هر روز یک خبرعجیب از این کشور مخابره می شود که نشانگر شدت تحولات سیاسی و اجتماعی در این کشور است.در هفته گذشته مهم ترین خبر عربستان تغییرات عمده درساختار های سیاسی و مذهبی و تحولات در کابینه، سیستم قضایی ، دینی و نظامی عربستان بود و در حال حاضر مهم ترین خبر درگیری شدید پلیس امنیتی و امر به معروف عربستان با شیعیان ان کشور در مدینه و در کنار مرقد حضرت رسول (ص) و ائمه بقیع (ع)در ایام رحلت پیامبر اکرم(ص) و شهادت امام حسن مجتبی(ع) است.
درباره شکل گیری ابن فاجعه به علت سانسور شدید رسانه های سعودی نمی توان به صورت دقیق اطلاعات کاملی به دست آورد. اما به صورت خاص برخی منبع مستقل خبری ،حقوق بشری و یا همسو با شیعیان اخبار این واقعه را پوشش داده اند.
زمینه ها و جریان درگیری:
برخی از گزارشها حاکی است که مساله فیلم برداری شرطه سعودی از زنان زائر شیعه در بقیع جرقه آغاز درگیری بوده است. بی بی سی به نقل از شاهدان عینی گزارش داده که درگیری ها، پس از آن اتفاق افتاد که نیروی پلیس مذهبی عربستان از زنان شیعه که مشغول زیارت قبرستان بقیع در روز جمعه قبل بودند فیلمبرداری کرد. این امر مورد اعتراض زنان شیعه و پس از آن تمام شیعیان می شود. انتشار این فیلم که نیروهای امنیتی عربستان سعودی را در حال فیلمبرداری از زنان زائر نشان می دادد و در آن صدای کمک خواستن یکی از زنان شنیده می شد، احساسات شیعیان این کشور را تحریک کرده و تجمعی شکل گرفته و درگیریها آغاز می شود.
شیعیان شعار هیهات منا الذله سردادند و شماری از سلفی های تندرو هم با سنگ و چوب به هموطنان شیعه خود حمله ور شدند که این حملات با تلفاتی از شیعیان همراه بوده است.
به طور کلی می توان از اخبار شبکه های المنار ،العالم،پایگاه خبری راصد و و پایگاه خبری رادیو عرب می توان دریافت که در سالروز رحلت پیامبر اعظم(ص) شیعیان عربستان برای زیارت قبور ائمه بقیع در مقابل این قبرستان حضور یافتند ماموران امر به معروف و نهی از منکر عربستان و برخی عناصر وهابی تندرو از آنان خواستند که این محوطه راترک کنند اما شیعیان به این درخواست توجه نکردند و نیروهای امر به معروف و نهی از منکر به همراه ماموران امنیتی عربستان به آنان حمله کردند که بر اساس آخرین اخبار در جریان آن دو نفر شهید و چهار نفر دیگر مجروح شدند.در این میان شیعیان شعار هیهات منا الذله سردادند و در گیری ابعاد شدیدتری یافت.در این احوال شماری از سلفی های تندرو هم با سنگ و چوب به هموطنان شیعه خود حمله ور شدند که این حملات با تلفاتی از شیعیان همراه بوده است.
درباره شکل گیری ابن فاجعه به علت سانسور شدید رسانه های سعودی نمی توان به صورت دقیق اطلاعات کاملی به دست آورد
پایگاه خبری تحلیلی "راصد " به نقل از یک زن شیعه نوشت: ماموران عربستان مرا و فزندانم را در مقابل مسجد‌النبی مورد ضرب و شتم قرار دادند و با چشم خود دیدم که خون مردم در مقابل قبرستان بقیع به زمین ریخته شده است.
این شاهد عینی گفت: ماموران امنیتی عربستان با شدت هرچه تمامتر زائران را مورد ضرب و شتم قرار دادند بطوری که بعضی‌ها مجروح شدند و تعدادی نیز از هوش رفتند. در این هنگام به یاد ضرب و شتم زنان اهل بیت و زینب کبری (ع) توسط دشمنان افتادم.
وی افزود: کودکانی را دیدم که برای فرار از ضرب و شتم ماموران عربستان به سمت مسجد‌البنی(ص) می دویدند تا به پیامبر اعظیم‌الشان اسلام پناه ببرند، درست در همین لحظه، فرار کودکان امام حسین (ع) از دست لشگریان یزید به یادم افتاد، گویا تاریخ بار دیگر تکرار شده بود.
البته ابعاد دگیری به حرم متوقف نبود و جریانهای سلفی این بار خانه ها و مغازه های شیعیان را هدف قرار دادند. این افراد با سنگ و چوب زائران را مورد ضرب و جرح قرار دادند و خسارت‌هایی به مغازه‌ها و خودروهای شیعیان در محله "العزیات " وارد کردند.
برخی منابع خبری حضور 2000 شیعه را در اطراف بقیع و حرم رسول اکرم(ص) را در روز حادثه گزارش می دهند. منصور الترکی، سخنگوی وزارت کشور عربستان در گفتگو با خبرگزاری فرانسه دستگیری دست کم نه تن از شیعیان را در جریان حوادث مدینه تأیید کرده است.
برخی منابع خبری حضور 2000 شیعه را در اطراف بقیع و حرم رسول اکرم(ص) را در روز حادثه گزارش می دهند. منصور الترکی، سخنگوی وزارت کشور عربستان در گفتگو با خبرگزاری فرانسه دستگیری دست کم نه تن از شیعیان را در جریان حوادث مدینه تأیید کرده است.
ریشه ها و علل سیاسی اجتماعی این در گیری:
مسلما نمی توان این حادثه را بدون تحلیل وقایع این ایام عربستان سعودی تحلیل کرد.این حادثه مسلما بازخوردی از سوگیریهای سیاسی جدیدی است که دولت سعودی در پیش گرفته و راقم این سطور در مقاله ای به نام نزاع وهابی ها و سکولارها به آن پرداخته است. به طور خلاصه می توان گفت که استراتژی ملک عبدالله حرکت به سمت تکنوکراتهای سکولار بوده و دل خوشی از سلفیون وهابی ندارد.وی همچنین در دوران پادشاهی اش به اصلاحات دیگری نیز در زمینه های اقتصادی، اجتماعی و حقوق زنان دست زده است که اگر چه به اندازه تغییرات اخیر، عمده نبوده اما نشان از نگاهی مدرن تر از اکثریت خاندان سعود نسبت به مسائل مختلف دارد.اهم اقدامات اخیر در بخش قضایی عربستان و ناشی از درگیری ها میان روحانیون تندرو و اقدامات متعصبانه آنها در زمینه امر به معروف و نهی از منکر می باشد .او روابط نسبی
 با برخی علمای شیعه عربستان بر قرار کردکه مورد اعتراض سلفیون قرار گرفت. در تغییرات جدید کابینه تلاش شده است نیروهای قدیمی که بیشتر بر بسته بودن فکری - مذهبی در جامعه تاکید می کردند کنار گذاشته شوند .علمای تندرو وهابی کنار گذاشته شده و انحصار فقه حنبلی شکسته شده و علمای سایر مذاهب اهل تسنن نیز پایشان به تصمیمات دینی باز شده است.در این راستا در شورای قضایی جدید بیشتر مذاهب سنی وارد شده و گروه های حنابله در اقلیت قرار گرفته اند .
حال با این وصف دو سناریو اصلی را درباره علل این وقایع می توان در نظر گرفت:
1- سرکوب شیعیان توسط دولت عربستان برای آرام نگاه داشتن سلفیها پس از تغییرات:
اولین سناریو این است که درگیری پیش آمده حاصل اراده دولت عربستان جهت نشان دادن حسن نیت خود به سلفیون پس از تغییرات انجام شده است.این تغییرات موجبات نارضایی شدید گرایشهای سنتی در عربستان شده است و این جریانها دارای قدرت غیر رسمی بسیار زیادی می باشند. برکناری شیخ «صالح اللحیدان»، رئیس شورای عالی قضایی و از وهابیان تندروی عربستان و نیز تعیین رؤسای جدید دیوان اجرایی و دیوان عالی کشور از مهمترین این تغییرات می باشد. علاوه بر این ، برکناری شیخ «ابراهیم الغیث»، روحانی تندروی وهابی و رئیس «هیئت امر به معروف و نهی از منکر» عربستان که نظارت شدید دینی را بر عهده دارد موجبات نگرانی وهابیون را فراهم ساخته است.
شاهد عینی حادثه:کودکانی را دیدم که برای فرار از ضرب و شتم ماموران عربستان به سمت مسجد‌البنی(ص) می دویدند تا به پیامبر اعظیم‌الشان اسلام پناه ببرند
با توجه به این سناریو این مجوز برای سختگیری و درگیری این اطمینان خاطر را از سوی دستگاه حاکمه می دهد که سیاستهای دینی عربستان به نفع اقلیتها اصلاح پذیر نیست و شیعیان در این تغییرات بهره ای نخواهند داشت.
2- تجلی نارضایتی سلفیون و وهابی ها از تغییرات انجام شده:
سناریوی دوم نگاه عکس به مساله دارد.بر مبنای این نگاه ملک عبدالله از ابتدای حکومت خود نگاه مثبتی به وهابیون سنتی و سلفی نداشته و به تدریج از جایگاه و اعتبار آنها کاسته است.تغییرات اخیر نیز زنگ خطر را برای سران سلفی به صدا درآورده و نگرانی آنها را در پی داشته است.برکناری فرمانده پلیس دینی یا امر به معروف عربستان بسیار برای این جریان دشوار آمده است . هم چنین ورود تمام مذاهب اهل سنت به شورای فتوا به جای انحصار حنبلی،نیز امری قابل تحمل نیست.لذا اگرچه رییس پلیس دینی تغییر یافته اما بدنه آن که به مدارس دینی وهابی متصل است و جریانهای اجتماعی همسو، نمی توانند این تغییرات را تحمل کنند و انجام چنین سختگیری ها و درگیری ها نیز در راستای اعلام نارضایی و نشانه ناخشنودی از تغییرات سیاسی است.این درگیری در واقع نمودی از نارضایتی و نگرانی شدیدی است که بین اقشار سنتی،وهابی و سلفی جامعه سعودی شکل گرفته است و چون نمی توانند این نگرانی را به شاه منتقل نمایند،شیعیان به عنوان ضعیفترین و مظلومترین مذاهب در عربستان مورد هجوم قرار می دهند.
نتیجه:تغییرات سیاسی و اجتماعی شکل گرفته در عربستان سعودی دارای پیایندهای بسیار زیادی بوده است و این تغییرات موجبات واکنشهای اجتماعی خواهد شد.با وجود توجه به نظریات سیاسی سلطان مدارانه در عربستان که صرفا نقش شاه را در تحولات اجتماعی پررنگ می دانند،اما در حال حاضر با شکل گیری پدیده جهانی شدن در عرصه بین المللی و مدرنیزاسیون اقتصادی و اجتماعی در عرصه داخلی ، برخی گروههای پیشرو و یا محافظه کار در سرشت تصمیم سازی عربستان نقش بازی می کنند.به نظر می رسد رویکرد دوم در تحلیل دلایل حمله وهابیون به شیعیان از کارایی بیشتری برخوردار باشد و ما یک نزاع اجتماعی و مذهبی را میان سلفیون و شیعیان و دولت و کبار العلمای وهابی شاهد خواهیم بود.اما حتی در صورت پذیرش مفروض دوم مسوولیت حاکمیتی دولت عربستان در تامین امنیت شهروندان منتفی نیست و مسئولیت این حادثه بر عهده دولت عربستان است. هم چنین این امر نمی بایست به بهانه ای برای بی تحرکی دیپلماسی ایران در این زمینه و اعتراض و پیگیری حادثه باشد.
سید حسین زرهانی
گروه جامعه و سیاست
| 
